کد مطلب:303537 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:207
کنیه ام ابیها
یكی از معروفترین كنیه های حضرت زهرا (س) ام ابیها است مفسرآن گرانقدر فرموده اند چون این آیه نازل شد:
النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و ازواجُهُ امهاتهم. احزاب / 6 پیامبر اكرم (ص) به مؤمنین از خودشان سزاوار تر است و زنهای آن حضرت مادران آنها هستند البته این آیه كریمه در مدینه نازل شده و به موجب این آیه همسران رسول خدا (ص) هر یك به كنیه ام المومنین مفتخر شدند و همگی مادران امت محسوب گردیده و طبق این فرمان الهی بعد از رحلت رسول خدا (ص) تا آخر عمر هیچكس حق ازدواج با همسران آن حضرت را نداشت.
فاطمه علیهاسلام پس از نزول این آیه كریمه آمد نزد پدر و عرض كرد یا رسول الله من نیز برای خود امتیازی می خواهم، رسول خدا (ص) دخترش را چون جان شیرین در آغوش گرفت و او را بوسید و كنیه ام ابیها را به او اختصاص داد. [1] یعنی اگر زنهای من مادرهای امت من هستند تو زهرا جان مادر من هستی. ام ابیها یعنی مادر پدرش. و ام در لغت به معنی اصل و ریشه است و به معنی پناهگاه نیز گفته شده است زمین را از آن جهت ام نامیده اند كه اصل و ریشه انسان است و تمام انسانها از خاك آفریده شده اند.
و مادر را از آن جهت ام گویند كه اصل وجود انسان، پناهگاه و مرجع و محل امید انسان است. و مكه را ام القری گویند به خاطر این كه زمین از زیر خانه كعبه پهن شده و گسترش یافته است.
فاطمه زهرا (س) را از آن جهت ام ابیهایش گویند كه حاصل عمر حضرت رسول اكرم است و غرض اصلی رسول خدا (ص) و مقصد كلی آن حضرت وجود نازنین حضرت فاطمه علیهاسلام بود و در حقیقت معنی دیگرش این است كه فاطمه اگر نبود رسول خدا هم نبود و بعضی می گویند هرگاه پدر پسرش را دوست بدارد او را از راه علاقه پدرجان صدا می زند و مادر نیز فرزندش را مادرجان صدا می زند خاتم الانبیا (ص) از آنجا كه دخترش فاطمه علیهاسلام را خیلی دوست داشت از آن جهت او را ام ابیهایش خوانده است.
سّر ازل و حیات سرمد زهراست
آئینه حق نمای احمد زهراست
وقتی سخن از ام ابیها گویند
زهراست محمد ومحمد زهراست
اینك از آنان كه حق این بانوی بزرگوار را ضایع نموده و به ایشان ستم نمودند می پرسیم آیا معنی ام ابیها را می دانند یا خیر اگر می دانند در روز جزا در برابر خداوند متعال و رسول خدا (ص) چه پاسخی خواهند داد؟ به قول رسول خدا (ص) كه به سلمان فارسی فرمود: ویل لمن یظلمها اویظلم امیرالمؤمنین علیّاً. وای بر آن كسی كه به فاطمه (س) ظلم می كند و یا به امیرالمومنین علی (ع) ستم می نماید. سند این حدیث قبلاً در همین كتاب با شرح و تفسیرش آمده است.
آری.
آن عده كه زهرای جوان را كشتند
ناموس خدای مهربان را كشتند
ای وای كه با كشتن محسن پسرش
یك سوم سادات جهان را كشتند
وجوهی برای تفسیر این كنیه مباركه حضرت زهرا علیهاسلام ذكر فرموده اند كه به بعضی از آنها اشاره می شود از آن جمله در كتاب فاطمةالزهرا سیدة نساءالعالمین تألیف عمادزاده [2] می نویسد:
1 - چون روز قیامت لوای شفاعت به دستور پیغمبر (ص) بلند كنند.
تمام پیامبران به رسول خدا (ص) پناهنده می شوند و آن جناب نیز فرمان شفاعت را به دست زهرا علیهاسلام می سپارد.
2 - از شدت علاقه رسول خدا (ص) دخترش را مكنی به ام ابیها فرمود.
3 - چون زهرا (س) روشن كننده دایره وجود است و منشاء حقیقت انوار محمد (ص) از این جهت به این كنیه زینت یافته است.
4 - چون باید تمام موجودات جهان از فیض وجود رسول اكرم (ص) بهره مند شوند این فیض پس از رسول خدا توسط دخترش زهرا علیهاسلام و یا توسط اولاد معصومش و ذریه هایش به عوالم ملك و ملكوت افاضه می شود از این جهت ام ابیهایش گویند.
5 - چون حقیقت وجود پیغمبر اكرم (ص) در فاطمه زهرا علیهاسلام تبلور یافته از آدم تا خاتم از این مادر كه منشاء خیر و بركت بوده و بهره گرفته اند ازاین جهت به كُنْیه ام ابیها مكنی گردیده است.
6 - چون فاطمه علیهاسلام علت وجودی حضرت آدم پدر همه انسانها است و برای پدرش منشاء آثار و افاضات الهی بوده است از این جهت به این كُنْیه مكنی شده است.
7 - اهمیت فاطمه علیهاسلام در سلسله مراتب انوار وجودی به منزله ماهیت و حقیقت آن انوار است و علماء فرموده است كه ماهیت همواره منشا وجود است از این جهت فاطمه (س) را ام ابیها گویند كه منشاء وجودی پدر بزرگوارش گردیده است.
گر نبودی میل امید ثمر
كی نشاندی باغبان بیخ ثمر؟
در حقیقت این شجر از میوه زاد
آن نبوت این ولایت را رساند
پس به معنی آن شجر این میوه داد
گربه صورت از شجر بودش نهاد
مصطفی زین گفت كادم و انبیاء
خلف من باشند در زیر لواء
گر به صورت من زآدم زاده ام
من به معنی جد جّد افتاده ام
پس زمن زایید در معنی پدر
پس زمیوه زاد در معنی شجر
و باید گفت كه حضرت صدیقه كبری علیهاسلام شجره ولایت است كه به دست مقام نبوت غرس شد و به او خطاب ام ابیها كرد یعنی تا تو در جنبه ولایت مطلقه ما هستی من به این مقام رسیدم.
8 - برخی از عرفا می گویند كه منظور از ام ابیها وحدت روحی است كه بین این پدر و دختر و داماد بوده است.
9 - یا برای این ام ابیهایش خوانند كه علیت و ثمره خلقت است چنانچه قبلاً در همین كتاب ذكر شد كه در شب معراج به پیامبرش فرمود... ولولافاطمه لما خلقتكما
اگر فاطمه نبود شما و علی را خلق نمی كردم. پس می توان گفت كه فاطمه (س) ثمره خلقت است.
10 - یا به خاطر این است كه افاضه انوار ربوبی در عالم هستی باید مانند افاضه انوار چراغ باشد و فاطمه مشكوةانوار الهیه و شبكه خروج انوار ربوبی در عالم آفرینش است از این جهت وی را پدر بزرگوارش ام ابیها خواند.
در مسند احمد نقل شده: نظر النبی (ص) الی علی و الحسن و الحسین و فاطمه علیهم السلام.
فقال: انا حرب لمن حاربكم و سلم لمن سالمكم [3] .
روزی رسول خدا (ص) نگاهش به حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام افتاد فرمود.
من با تمام وجودم كسی كه با شما بجنگد در جنگ هستم و هر كس كه با شما از در صلح و سازش در آید با آن در صلح و ساز شم (یعنی من با دشمنان شما دشمن و با دوستان شما دوست هستم).
النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و ازواجُهُ امهاتهم. احزاب / 6 پیامبر اكرم (ص) به مؤمنین از خودشان سزاوار تر است و زنهای آن حضرت مادران آنها هستند البته این آیه كریمه در مدینه نازل شده و به موجب این آیه همسران رسول خدا (ص) هر یك به كنیه ام المومنین مفتخر شدند و همگی مادران امت محسوب گردیده و طبق این فرمان الهی بعد از رحلت رسول خدا (ص) تا آخر عمر هیچكس حق ازدواج با همسران آن حضرت را نداشت.
فاطمه علیهاسلام پس از نزول این آیه كریمه آمد نزد پدر و عرض كرد یا رسول الله من نیز برای خود امتیازی می خواهم، رسول خدا (ص) دخترش را چون جان شیرین در آغوش گرفت و او را بوسید و كنیه ام ابیها را به او اختصاص داد. [1] یعنی اگر زنهای من مادرهای امت من هستند تو زهرا جان مادر من هستی. ام ابیها یعنی مادر پدرش. و ام در لغت به معنی اصل و ریشه است و به معنی پناهگاه نیز گفته شده است زمین را از آن جهت ام نامیده اند كه اصل و ریشه انسان است و تمام انسانها از خاك آفریده شده اند.
و مادر را از آن جهت ام گویند كه اصل وجود انسان، پناهگاه و مرجع و محل امید انسان است. و مكه را ام القری گویند به خاطر این كه زمین از زیر خانه كعبه پهن شده و گسترش یافته است.
فاطمه زهرا (س) را از آن جهت ام ابیهایش گویند كه حاصل عمر حضرت رسول اكرم است و غرض اصلی رسول خدا (ص) و مقصد كلی آن حضرت وجود نازنین حضرت فاطمه علیهاسلام بود و در حقیقت معنی دیگرش این است كه فاطمه اگر نبود رسول خدا هم نبود و بعضی می گویند هرگاه پدر پسرش را دوست بدارد او را از راه علاقه پدرجان صدا می زند و مادر نیز فرزندش را مادرجان صدا می زند خاتم الانبیا (ص) از آنجا كه دخترش فاطمه علیهاسلام را خیلی دوست داشت از آن جهت او را ام ابیهایش خوانده است.
سّر ازل و حیات سرمد زهراست
آئینه حق نمای احمد زهراست
وقتی سخن از ام ابیها گویند
زهراست محمد ومحمد زهراست
اینك از آنان كه حق این بانوی بزرگوار را ضایع نموده و به ایشان ستم نمودند می پرسیم آیا معنی ام ابیها را می دانند یا خیر اگر می دانند در روز جزا در برابر خداوند متعال و رسول خدا (ص) چه پاسخی خواهند داد؟ به قول رسول خدا (ص) كه به سلمان فارسی فرمود: ویل لمن یظلمها اویظلم امیرالمؤمنین علیّاً. وای بر آن كسی كه به فاطمه (س) ظلم می كند و یا به امیرالمومنین علی (ع) ستم می نماید. سند این حدیث قبلاً در همین كتاب با شرح و تفسیرش آمده است.
آری.
آن عده كه زهرای جوان را كشتند
ناموس خدای مهربان را كشتند
ای وای كه با كشتن محسن پسرش
یك سوم سادات جهان را كشتند
وجوهی برای تفسیر این كنیه مباركه حضرت زهرا علیهاسلام ذكر فرموده اند كه به بعضی از آنها اشاره می شود از آن جمله در كتاب فاطمةالزهرا سیدة نساءالعالمین تألیف عمادزاده [2] می نویسد:
1 - چون روز قیامت لوای شفاعت به دستور پیغمبر (ص) بلند كنند.
تمام پیامبران به رسول خدا (ص) پناهنده می شوند و آن جناب نیز فرمان شفاعت را به دست زهرا علیهاسلام می سپارد.
2 - از شدت علاقه رسول خدا (ص) دخترش را مكنی به ام ابیها فرمود.
3 - چون زهرا (س) روشن كننده دایره وجود است و منشاء حقیقت انوار محمد (ص) از این جهت به این كنیه زینت یافته است.
4 - چون باید تمام موجودات جهان از فیض وجود رسول اكرم (ص) بهره مند شوند این فیض پس از رسول خدا توسط دخترش زهرا علیهاسلام و یا توسط اولاد معصومش و ذریه هایش به عوالم ملك و ملكوت افاضه می شود از این جهت ام ابیهایش گویند.
5 - چون حقیقت وجود پیغمبر اكرم (ص) در فاطمه زهرا علیهاسلام تبلور یافته از آدم تا خاتم از این مادر كه منشاء خیر و بركت بوده و بهره گرفته اند ازاین جهت به كُنْیه ام ابیها مكنی گردیده است.
6 - چون فاطمه علیهاسلام علت وجودی حضرت آدم پدر همه انسانها است و برای پدرش منشاء آثار و افاضات الهی بوده است از این جهت به این كُنْیه مكنی شده است.
7 - اهمیت فاطمه علیهاسلام در سلسله مراتب انوار وجودی به منزله ماهیت و حقیقت آن انوار است و علماء فرموده است كه ماهیت همواره منشا وجود است از این جهت فاطمه (س) را ام ابیها گویند كه منشاء وجودی پدر بزرگوارش گردیده است.
گر نبودی میل امید ثمر
كی نشاندی باغبان بیخ ثمر؟
در حقیقت این شجر از میوه زاد
آن نبوت این ولایت را رساند
پس به معنی آن شجر این میوه داد
گربه صورت از شجر بودش نهاد
مصطفی زین گفت كادم و انبیاء
خلف من باشند در زیر لواء
گر به صورت من زآدم زاده ام
من به معنی جد جّد افتاده ام
پس زمن زایید در معنی پدر
پس زمیوه زاد در معنی شجر
و باید گفت كه حضرت صدیقه كبری علیهاسلام شجره ولایت است كه به دست مقام نبوت غرس شد و به او خطاب ام ابیها كرد یعنی تا تو در جنبه ولایت مطلقه ما هستی من به این مقام رسیدم.
8 - برخی از عرفا می گویند كه منظور از ام ابیها وحدت روحی است كه بین این پدر و دختر و داماد بوده است.
9 - یا برای این ام ابیهایش خوانند كه علیت و ثمره خلقت است چنانچه قبلاً در همین كتاب ذكر شد كه در شب معراج به پیامبرش فرمود... ولولافاطمه لما خلقتكما
اگر فاطمه نبود شما و علی را خلق نمی كردم. پس می توان گفت كه فاطمه (س) ثمره خلقت است.
10 - یا به خاطر این است كه افاضه انوار ربوبی در عالم هستی باید مانند افاضه انوار چراغ باشد و فاطمه مشكوةانوار الهیه و شبكه خروج انوار ربوبی در عالم آفرینش است از این جهت وی را پدر بزرگوارش ام ابیها خواند.
در مسند احمد نقل شده: نظر النبی (ص) الی علی و الحسن و الحسین و فاطمه علیهم السلام.
فقال: انا حرب لمن حاربكم و سلم لمن سالمكم [3] .
روزی رسول خدا (ص) نگاهش به حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام افتاد فرمود.
من با تمام وجودم كسی كه با شما بجنگد در جنگ هستم و هر كس كه با شما از در صلح و سازش در آید با آن در صلح و ساز شم (یعنی من با دشمنان شما دشمن و با دوستان شما دوست هستم).
[1] رياحين الشريعه ج 7 / 1.
[2] كتاب فاطمةالزهرا / 91.
[3] سند سابق نقل از مسند احمد حنبل /442.